آیت الله خامنهای برای نخستین بار پس از آغاز جنگ اسرائیل در انظار عمومی ظاهر شد
غیبت طولانی آیتالله علی خامنهای، رهبر عالی ایران، از عرصه عمومی، گمانهزنیهایی را درباره وضعیت سلامتی او و تهدیدهایی علیه جانش برانگیخته بود.
نوشتهی: فرناز فصیحی
ترجمه: عبدالمطلب برات نیا
۵ ژوئیه ۲۰۲۵
رسانههای دولتی ایران و وبسایت رسمی آیتالله علی خامنهای گزارش دادند که رهبر عالی ایران شب شنبه برای نخستین بار پس از زمان آغاز جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در ماه گذشته، بهصورت علنی ظاهر شد.
آقای خامنهای هفته گذشته در دومین بیانیهی عمومی خود پس از بمباران تأسیسات هستهای ایران توسط ایالات متحده، پیامی ویدیویی با لحنی چالشبرانگیز منتشر کرد.اما غیبت طولانی او از انظار عمومی در طول سه دهه رهبریاش بیسابقه بود و گمانهزنیهایی را درباره وضعیت سلامتیاش و تهدید علیه جانش برانگیخته بود. پس از هفتهها پناه گرفتن در پناهگاهی زیرزمینی، آقای خامنهای شب شنبه در مراسم مذهبی سالانه عاشورا که در اقامتگاه او برگزار میشود، حضور یافت.
ظاهراً حاضران غافلگیر شده بودند. وقتی آقای خامنهای با عبای مشکی روحانیت و چفیهای شطرنجی وارد شد، جمعیت صدها مرد و زن حاضر در مراسم از جا برخاستند، مشتهایشان را گره کردند و شعار دادند: «حیدر، حیدر»، که ندای رزمی شیعیان است. ویدیوهایی که از تلویزیون دولتی پخش شد، نشان میدادند که آقای خامنهای برای جمعیت دست تکان داد و روی صندلی نشست. او برای حضار که شامل معاون رئیسجمهور، وزیر دادگستری و رئیس مجلس میشدند و بر روی زمین نشسته بودند، سخنرانی نکرد. خامنهای تنها فردی بود که بر روی صندلی نشسته بود.
ایشان در پیامهای کوتاه ویدیوییاش به مردم—پس از بمباران سایتهای هستهای ایران توسط آمریکا و پس از اجرای آتشبس با اسرائیل—آقای خامنهای ضعیف بهنظر میرسید، و با صدایی خشدار برای به پایان رساندن جملاتش تقلا میکرد. در این بیانیهها، او از پیروزی ایران سخن گفت، هرچند کشور و متحدانش طی بیش از یک سال درگیری با اسرائیل به شدت تضعیف شدهاند.
با این حال، حضور او در آستانه عاشورا—مقدسترین آیین مذهبی شیعه که به شهادت حسین، نوه پیامبر اسلام در سال ۶۸۰ میلادی اختصاص دارد—پیامی از ایستادگی و بازگشت به روال عادی را القا میکرد.
هنوز مشخص نیست که آیا آقای خامنهای بهطور دائمی به اقامتگاه خود بازگشته یا دوباره به پناهگاه بازخواهد گشت. «حضور خامنهای در مراسم مذهبی عاشورا پس از هفتهها غیبت از انظار عمومی، بیتردید پایگاه وفاداران او را دوباره جان خواهد بخشید»،امید معماریان، کارشناس امور ایران در سازمان DAWN مستقر در واشینگتن که بر سیاست خارجی آمریکا تمرکز دارد، چنین گفت.
«این حضور همچنین به رژیم اجازه خواهد داد که روایت خود را تقویت کند؛ روایتی که میگوید نه واشینگتن و نه تلآویو، هیچیک نتوانستهاند حاکمیت جمهوری اسلامی را از هم بپاشند.»
راهپیمایی روز شنبه در تهران، در حمایت از رهبر عالی ایران، آیتالله خامنهای، و فرماندهان نظامیای که در جریان حملات اسرائیل کشته شدند.
عکس: آرش خاموشی برای نیویورکتایمز
روز یکشنبه پایان دورهی دهروزهی سوگواری است که با عاشورا به اوج میرسد؛ دورهای که در ایران، لبنان، افغانستان و سایر نقاط، بهعنوان یکی از مهمترین مناسبتهای هویت شیعی شناخته میشود.
رهبر عالی ایران از سال ۱۹۷۹، یعنی از زمان سرنگونی سلطنت توسط انقلاب اسلامی، هر شب در اقامتگاه خود مراسم سوگواری برای هواداران و مقامهای ارشد برگزار کرده است.
هواداران آقای خامنهای با شنیدن خبر حضور او در شب شنبه، شادی کردند. مصطفی تیرگر، تحلیلگر سیاسی در تهران، در مصاحبهای گفت که شنبه شب در حال شرکت در مراسم عاشورای محل زندگیاش بود که کسی فریاد زد: «رهبر اومده!»
همه فوراً تلفنهایشان را روشن کردند و شروع کردند به فریاد زدن «خدا بزرگ است» و شکرگزاری، او گفت. «کل فضا تغییر کرد، در میانهی سوگواری، لبخند بر لبانمان نشست و خندیدیم. حس کردم کسی خبر پیروزی در جنگ را اعلام کرده است.»
برای قرنها، عاشورا فقط یک مناسک دینی نبوده، بلکه بازتابدهندهی جنبشهای سیاسی و اجتماعی زمانه هم بوده است. در جریان انقلاب ایران، تظاهرات عظیم عاشورا که میلیونها نفر در آن شرکت کردند، نقطهی عطفی در مقابله با حکومت شاه بود. در سال ۲۰۲۳ نیز، گردهماییها و نوحههای عاشورا بخشی از جنبشی اعتراضی شدند که زنان و دختران آن را رهبری میکردند و حکومت کوشید آن را سرکوب کند.
در سراسر ایران امسال، مراسم عاشورا تحت تأثیر موجی از ملیگرایی قرار داشت که در واکنش به حملات نظامی اسرائیل شکل گرفت.
سرودهای میهنپرستانه — از جمله «ای ایران»، سرودی از دوران پهلوی که در سراسر جهان توسط ایرانیان خوانده میشود — جایگزین نوحههای مذهبی شدند، و بسیاری از ایرانیان سکولار، حتی زنانی که حجاب نداشتند، در این مراسم شرکت کردند؛ چنانکه ویدئوهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی نشان میدهد. در یزد و تهران، ویدئوهایی نشان میدادند که هزاران مرد با لباس مشکی، بهصورت هماهنگ سینهزنی میکردند و یکصدا میخواندند: «ایران، ایران.»
یک مقام ایرانی و وزیر سابق گفت که کمیته برگزارکننده مراسم دینی ۱۰ روزه در محله او تصمیم گرفته است تا اجازه دهد همه زنان و دختران بدون حجاب نیز در کنار مردان شرکت کنند و حتی داوطلبانه مشارکت کنند — بدون اینکه حتی درخواست لفظی برای پوشاندن موهایشان شود — بهمنظور حفظ حس وحدت و ملیگرایی پس از جنگ.
شب شنبه، آیتالله خامنهای به حاج محمود کریمی، مداح شناختهشدهای که معمولاً در مراسم رسمی دینی آواز میخواند، اشاره کرد که نزد او بیاید، ویدئوهای تلویزیون دولتی این لحظه را نشان دادند. او چیزی به حاج محمود کریمی زمزمه کرد و کریمی سپس به میکروفن بازگشت و اعلام کرد که رهبر معظم انقلاب درخواست کرده است اجرای خودش از سرود «ای ایران» را بخواند. خامنهای سینهزنی کرد و جمعیت همراه با او سرود را خواند.
پ.ن:
فرناز فصیحی، رئیس دفتر سازمان ملل برای نیویورک تایمز است و پوشش خبری این سازمان را هدایت میکند. او پانزده سال است که درباره ایران و مناقشات خاورمیانه مینویسد.
بازگردان: عبدالمطلب براتنیا
